|
|
- 1593.
 Glavatovića džamija, u Podgorici, sagrađena od strane Jusuf Age Glavata (sagradio i džamiju u Golubovcima). Kompleks je upotpunjavala kasnije sagrađena sahat kula. Džamija je porušena u bombardovanju, 1943/44. godine.
- 1593.
 Manastir Dobrilovina , pominje se prvi put. Nalazi se u istoimenom selu, u dolini rijeke Tare ( na lijevoj obali ) pored puta Mojkovac-Žabljak (opština Mojkovac).
- 1593.
 Austrijsko-turski rat, do 1606. godine i nastojanje bečkog dvora da Bosnu, Hercegovinu i Crnu Goru digne na ustanak protiv Osmanskog carstva.
- 1593. (kraj)
 Ruvim II Njeguš, cetinjski mitropolit, vladika crnogorski do tridesetih godina XVII vijeka.
- 1594. predstavnici mletačke vlasti u Kotoru u ime dužda traže 12 peraških zastavnika (gonfalonieri) kao čuvara zastave na admiralskom brodu.
- 1595. Derviš Alić, ponovo potvrđen za sandžak-bega Crne Gore.
- XVI v. (kraj) Palata porodice Grubonja (porijeklom iz Zadra, gdje se pominju u XII-XIII vijeku) u Kotoru, u današnjem obiku potiče sa kraja XVI vijeka. Sama porodica se pominje u kotorskim notarskim spisima u XV vijeku.
- 1595. (april) objava austrijskog cara da hrišćane u Bosni i susjednim krajevima prima pod svoju zaštitu.
- 1595. džamija sultan Murata III, u Baru (Stari Bar).
- 1595. crkva Sveti Jovan Krstitelj, u Perastu (prvo pominjanje u dokumentima).
- 1595. Manastir Sv. Arhanđela Mihaila (pismeni trag o godini obnavljanja već zapuštene crkve, od strane igumana Teodora). Živopisana je od strane popa Strahinje iz Budimlje. Nalazi se na desnoj obali Tare, u nekadašnjem Potarju (danas u opštini Pljevlja)u selu Đurđevića Tara (zaseok Luke). Poslednji put stradao 1857. godine, prilikom hercegovačkog ustanka.
- 1597. ustanovljena funkcija generalnog mletačkog providura za Dalmaciju (do prestanka postojanja Republike, 1797). Imenovalo ga je Mletačko Vijeće.
- 1597. (pocetak) Bjelopavlici su se pobunili zbog davanja desetka u krvi. Ubili su svog vojvodu. Na njih su sa vojskom poslati skadarski i hercegovački sandžak-begovi, ali se pleme povuklo u planine.
- 1597. se u jednoj neprovjerenoj vijesti pominje ustanak u Crnoj Gori.
- 1597. pobuna (većinom Albanaca) u okolini Bara i Ulcinja. Otjerali su oko 120000 grla krupne turske stoke, poslate na ispašu. U sukobu Albanaca sa skadarskim sandžak-begom izginulo je mnogo Turaka.
- 1597. Hercegovačka buna (Grdanov ustanak). Grdan (15?-1612) je bio starohercegovački vojvoda, iz plemena Nikšići. Podigao je bunu protiv Osmanlija, sa namjerom njenog širenja na brdska plemena i Crnu Goru (prelazak pobune u veliki ustanak protiv Osmanlija). U jednom od tri izvora stoji: "Biše se Drobnjaci i Nikšiki i Pivljani s Derviš-begom na Gacku". Po verziji na latinskom jeziku, nikšicki glavar Grdan se poslije sukoba i pomirio sa Ahmet-pašom Kadumom.Te godine je patrijarh Jovan stupio u vezu sa papom (kao i kasnije , 1601. kada prihvata uniju, što nije imalo nikakvog prakticnog vjerskog i politickog značaja za domacu crkvu, a o tome se i u narodu nije ništa znalo).
Venecijanski talir (1603)
I, Sailko [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Venecijanski scudo (1593)
I, Sailko [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1597. Rampacetov bukvar (cirilicni) štampan je u Veneciji, a korišćen u manastirrskim školama u Crnoj Gori.
- 1597. Ivan Petrović, starohercegovasčki vojvoda Banjana.
- 1598. Toma Ursini, nadbiskup barski, do 1607.
- XVI v. (krajem) formirano je pet nahija stare Crne Gore: Pješivacka, Katunska, Riječka, Lješanska i Crmnička.
- XVI v. (kraj) Bankada: naziv za zajednički Sud (od 12 članova) svih paštrovskih plemena. Potiče od italijanske riječi "banco" (pisaći sto). Ranije se ovaj sud nazivao Zbor (sa manjim brojem članova) i održavao se na Drobnom pijesku, kao i kasnija Bankada. Od pocetka XIX vijeka ovaj je sud imao i zakupljenu zgradu u Svetom Stefanu, gdje se oržavalo suđenje i čuvana arhiva.
Drobni pijesak (Paštrovići)
- XVI v, (krajem) Bratonožići se izdvajaju iz Piperske nahije u posebno pleme.
- XVI v. (kraj I početak XVII v) Lale Drekalov, vojvoda plemena Kuča , sin rodonačelnika najvećeg kučkog bratstva Drekalovic (Mladokuča).
- XVI v. (kraj) Crnu Goru (u geografskom pogledu) sačinjavaju četri nahije: Katunska, Riječka, Lješanska i Crmnička) kao i Pobori, Maine i Brajići (jedno vrijeme i Grbalj).
- XVII vijek (početkom) Pomorska škola u mletačkom Perastu (jedna od najstarijih škola te vrste u Evropi). U to vrijeme, ovaj grad je imao flotu od 70 brodova i dva brodogradilišta.
- 1600. (poslije) početak islamizacije plemena Mrkojevića, kod Bara.
- XVII v.
 Bijelo Polje (osmanlije ga, u prevodu nazivale Akovo) na drugoj obali Lima, preuzima privrednu i kulturnu funkciju Nikolj-pazara.
- XVII v. Na prostorima današnje Crne Gore su, izmedju ostalih, izgradjene i džamije: Hadži Zekerijina, u Serhatu (Pljevlja) i Rizvan-Cauševa, u Mocevcu, iz 1609; džamije u Dupilu, Virpazaru , Stanisavljevićima, Ostojićima (Ceklici) i na Obodu (Rijeka Crnojevića, sada crkva sv. Nikole) džamija u Kazancima (Nikšic) sagradjena od Osman-paše Kazanca (bosanski beglerbeg, od 1683). Na području Krajine su sagradjene džamije: Curjan i u Gornjim Murićima, 1602 i Veliki Ostros, 1680; 1603. Do 1617. gradjena džamija Sultan-Ahmeda I, u Gusinju (izgorjela 1746). Od 1623. do 1640. gradjena Gornja džamija (Rožaje). U okolini B. Polja: 1625. Gradska džamija, prenešena u B. Polje, 1741. U okolini još uvijek postoje: džamija u Loznoj i u Gubavcu, iz XVII vijeka. (Najstarija seocka džamija na pljevaljskom podrucju, u Rosuljama obnovljena je 1959)
- 1600. Molebnik, djakona Mihaila, nastao u Manastiru Šudikovo , kod Berana (danas u biblioteci grofa Uvarova, u Moskvi).
- XVII v. pretpostavka o novom rušenju Manastira Prečista krajinska (sa crkvom Uspenja Bogorodice) za vrijeme otomanske vlasti.
Naslovna strana prvog izdanja "Regno
de gli Slavi" (Kraljevstvo Slovena).
Napisao Mavro Orbini
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1601. U Pezaru izdata knjiga dubrovačkog benediktinskog monaha, Mavra Orbinija (1563 - 1610) "Regno de gli Slavi" (Kraljevstvo Slovena). Drugi dio knjige predstavlja prevod "Ljetopisa Popa Dukljanina" na italijanski jezik,
- 1603. (pocetak juna) Bitka na Ljeskopolju (u brdskim stanama, od Lješkopolja prema Lješanskoj nahiji) i poraz skadarskog sandžak-bega Ali Memibegovića, koji je od strane "ujedinjenih" Crnogoraca ranjen kopljem. Poginulo je oko 50 turskih vojnika i spriječen njihov prodor u Crnu Goru.
Crnogorce je predvodio vladika Ruvim II Njeguš.
- 1604. započeta gradnja Crkve Sv. Petke, u Gornjim Đurićima (kasnije sv. Ane).
- Do XVII v. Na postojećoj kuli, u Kotoru, ugradjen je sat.
- 1605. skadarski sandžak-beg Memibegović teško globi stanovništvo u Grblju. Bez uspjeha je pokušao ucijeniti Crnogorce sa 3000 talira i nije se usudio napasti ih. Svoju obavezu čiscenja sultanovih solana u Grblju, Crnogorci su redovno obavljali i često se žalili u Carigrad, na lokalne osmanske moćnike i njihov "danak veći od redovnog".
- 1605. (6.maj) Bitka na Bukovici i pobjeda plemena Drobnjaka nad Osmanlijama.
- 1606. (poslije) Španski vicekralj nije uputio obećanu flotu u Jadransko more i odustao je od dalje akcije na dizanju ustanka protiv Osmanlija u Albaniji i Hercegovini.
- 1607. savojski vojvoda Karlo Emanuel I , vojvodi Grdanu upućuje Jovana Renezija, iz Torina (porijeklom Albanca, jednog od najvećih politickih avanturista svoga doba i majstora političke obmane) koji u Albaniju nagovještava dolazak velike španske vojske. Međutim, sve je ostalo na obećanjima. Poznat je kasniji falsifikovani Renezijev izvještaj, o tobožnjem skupu srpskih i albanskih glavara, u Kučima, 14. jula 1614. godine.
Krst izrađen za mitropolita Rufima Boljevića
od strane majstora Đura Čajničanina (1634)
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- XVII v. (početak) crnogorski vladika Ruvim Boljević (1593 - 1636) prevodi u pravoslavlje većinu katoličkog stanovništva u Kučima (za vrijeme vojvode Lala Drekalovog).
.
- 1608. Marin III Bici, nadbiskup barski, do 1624.
- 1608. (april) Zbor plemenskih glavara u Manastiru Morači, sa koga je upućena molba papi Pavlu V (ptvrđeno sa 32 pečata vojvoda i knezova) da se založi kod španskog kralja i savojskog vojvode u vezi sa pomoći u podizanju ustanka protiv osmanske vlasti. Nakon ovog pisma, španski dvor je ponovo pokazao interesovanje za hrišcane na Balkanu, ali je njegova akcija stalno odlagana.
- 1608. Venecija je odlučno protiv uplitanja savojskog vojvode Karla Emanuela i Španaca u balkansku politiku.
Manastir Morača (1252)
- 1608. (13. decembra) Zbor plemenskih glavara južne Hercegovine, Crne Gore, Zadrime i Brda, u Manastiru Morači. Zboru su prisustvovali srpski patrijarh Jovan i vojvoda Grdan. Na skupu su prisutni izabrali savojskog vojvodu Karla Emanuela I za svog kralja i gospodara, sa pravom nasljedstva, uz molbu da požuri sa akcijom. Savojski vojvoda se bez pomoci Španaca morao odreci poduhvata, kojim se i sam toliko oduševljavao.
.png)
Crkva Sv. Đorđa (1609) Dobrilovina
By Pudelek (Marcin Szala) (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1609.srpski patrijarh Jovan i vojvoda Grdan traže pomoć od Firence (toskanskog vojvode Kozma II Medičija).
- 1609. Crkva Sv. Đorđa, u Dobrilovini, za vrijeme igumana Jovana. Postojao je i stariji hram, u pomenu Dobrilovine iz 1593. i 1602. godine.
- 1610. patrijarh Jovan i vojvoda Grdan traže pomoć od Mantove. Vojvoda Francesko Goncaga šalje im u avgustu 1611. brod sa oružjem, koji dolazi do Dubrovnika, ali nikada nije iskrcan.
- 1610. izvještaj barskog nadbiskupa Marina Bicija o stanju Barske nadbiskupije (u Crnoj Gori poslednji put objavljeno 1985. godine pod naslovom : "Iskušenja na putu po Crnogorskom primorju, Albaniji i Srbiji, 1610. godine").
- 1612.
 smrt hercegovačkog vojvode Grdana.
- 1612. sagrađeno turbe znamenitog vjerskog autoriteta (kazil-baša) Hasan-deda Šejha, u Baru (umro oko 1610). Istakao se u vjerskom misionarstvu, prvih decenija širenja islama na južnom prostoru današnje Crne Gore.
- 1612. pomen kneza (ober-knez) kod starohercegovačkog plemena Drobnjaka.
-
1612. pomen Crkve Uspenja Presvete Bogorodice i Manastira (Reževići) u jednom dokumentu (darovnici).
- 1613. pominjanje Jovana, vojvode od Nikšića (sin vojvode Grdana).
- 1613. Bitka na Kosovom Lugu i poraz skadarskog namjesnika Balićevića, od strane Crnogoraca koje je predvodio episkop Ruvim II Njeguš. Nakon nje sultan je de jure priznao autonomiju Crne Gore, a u spahijskom beratu naveo sljedeće povlastice: "da niti jedan turski predstavnik, ako ne dolazi od sultana, ne smije ući u Crnu Goru bez ododbrenja Crnogoraca …".
- 1614. "Izvještaj i opis skadarskog sandžakata" od Marijana Grbičića Bolice (Mariano Bolizza) plemića iz Kotora. Proputovao je, na konju ili pješke, čitav Skadarski sandžakat, veliki dio Albanije, Crbu Goru i dio Hercegovine, opisavši svoje putovanje na italijanskom jeziku. Ovaj je spis najprije štampan u Parizu, 1866. pa u Zagrebu 1880. godine.
- 1614. opis Marijana Bolice o raznošenja građevinskog materijala iz antičkog grada Duklje ("Izvjestaju o Skadarskom sandžakatu i njegovom opisu …"). Naveo je da se "podgorički Turci koriste za svoje gradnje dobro obradjenim kamenjem i … mermerima, koje otuda prevoze na seljackim kolima".
- 1614. pominjanje osmanske nahije Pješivci u "Opisu sandžakata skadarskog" Marina Bolice.
- 1614. navođenje Lješkopolja (bez preciziranja sela) kao sjedišta kadije za Crnu Goru.
Najčešće je ugovarao poslove oko rada stanovništva Crne Gore na solištima u Grblju (godišnja obaveza kulučenja, tokom XVI vijeka).
- 1614. selo Farmaci, u blizini Stanjevića (prvi put pomenuti od Marijana Bolice).
- 1614. smrt patrijarha Jovana, poglavara srpske pravoslavne crkve.
- 1614. pojava španskih agenata u Albaniji i Risnu, sa zadatkom da se narod pridobije za španskog kralja.
- 1614. Vasojevići su selo (vilaggio) sa 85 kuća, u predjelu Lijeve Rijeke i sliva Morače (Marijan Bolica u "Opisu Skadarskog sandžakata"). U XVII vijeku ovo pleme se širi i naseljava znatan dio Polimlja (gdje početkom XIX vijeka većina plemena i živi).
- 1614. albansko malisorsko (na albanskom: velika brda) pleme Grude ima 40 kuća i 100 vojnika pod oružjem, a Hoti 212 domova i 600 vojnika pod oružjem (prema M. Bolici). Pored Hota i Gruda, u današnjoj Crnoj Gori, plemena Malesije su : Kastrati, Klimenti i Škrelje, na prostoru Albanije.
 Budva (1615)
- 1616. Statut Kotora je štampan u Veneciji.
 Orden Reda Svetog Marka
By Facquis, CC BY-SA 4.0 , via Wikimedia Commons
- 1616. Frano Grbičić-Bolica, prvi je kotorski vitez od Svetoga Marka. Od XV vijeka, u Mletačkoj Republici počinje djelovati samo jedan viteški red: Kavaljeri Svetoga Marka (Cavalieri Di San Marco). Ovo zvanje se za visoke uglednike i članove najviših patricijskih porodica u Veneciji sticalo odlukom mletačkog Velikog vijeća ili Senata, a za ostale - odlukom dužda. Tokom vjekova, za kavaljere
su, osim Mlečana, na istočnom Jadranu, pored ostalih, imenovani: Bokelji i Budvani (najprije zbog sudjelovanja u mletačkim ratovima). U Državnom arhivu u Veneciji, postoji nepotpun spisak ovih kavaljera (sačuvani su samo podaci o njihovom imenovanju od 1551 – 1678). Po ovom nepotpunom spisku, u Kotoru je imenovano pet vitezova ovog reda, iz patricijskih porodica: Bolica, ogranka Grbičić (Frano, 1616; Vicko, 1621 i Nikola, 1658 )
Pima (Bartulo, 1634) i Paskvali (Nikola, 1634). U Budvi su imenovani vitezovi (kavaljeri) iz patricijskog roda Solimani (porijeklom iz Smedereva).
- 1616. Crkva Svetog Nikole, u Perastu. Zvonik podignut 1691.godine. Na njenom mjestu je postojala ranija crkva (pomen iz 1564). Izgradnju nove, veće crkve, pored nje (od 1740 do 1800) prekinuli su Napoleonovi ratovi, pa je ostala nedovršena.
- 1617. Freske na zapadnoj fasadi Crkve uspenja Presvete Bogorodice u Manastiru Morači, naslikao je hilandarski zograf Georgije Mitrofanović.
- 1617. (april) dolazak španske flote (23 broda) don Hiroba duke de Osune, nadomak ulaza u Boku Kotorsku. Podanici su se tužili Porti, da su Španci (koje su pozvali Dubrovčani) nekoliko puta flotom dolazili na Crnogorsko primorje i pljačkali priobalni Grbalj i susjedna sela.
- 1617. "Komentar gramatike arapskog jezika" od Huseina, sina Osmana Tašlidžalija. Bavio se prepisivačkom djelatnošću, početkom XVII vijeka, u osmanskoj Taslidži (Pljevljima).
- 1619. Plav je kao naselje potpuno izgrađeno za vrijeme osmanske vlasti, a dobilo je ime po srednjovjekovnoj srpskoj župi Plav.
- 1621. smrt posljednjeg potomka Crnojevića, u Veneciji.
- 1621. Palata bratstva (kazade) Čizmai – Štukanović, u Perastu.
- 1623 (po natpisu) Palata Brajković - Martinović, u Perastu (vjerovatno na mjestu starije kuće porodice Marković – kasnijih Martinovića).
- 1623. Lazaret na ostrvu Stradiotu, kod Tivta i karantinska stanica u Rosama.
- 1624. Petar III, nadbiskup barski, do 1634.
Izgled Šambeka (šabek) omiljenog
(mali i brz) ratnog broda kod
gusara iz Ulcinja i sjeverne
Afrike (od XVI vijeka)
- 1624. pohara Perasta od ulcinjskih gusara (sa pridruženim Alžircima). Veliki broj stanovnika odveden u ropstvo. Inace, trgovački brodovi Perasta najcešće su stradali od ulcinjskih gusara.
- 1624. (posle) Verige, kao naziv za morski tjesnac koji vodi u unutrašnju Boku Kotorsku.Ime dobio po verigama (lancima) koje su postavljane kao zapreka protiv upada arabljanskih i ulcinjskih berberskih gusara.
- 1627. pomen vojvode Mirčete Vujovića, koji sa još tri ktitora gradi crkvu u selu Jeksima. Titulu vojvode i spahija sve Crne Gore, po narodnom predanju, imali su Vujovići (sa Ljubotinja).
- 1630. podignuta veća crkva na ostrvu Gospa od Škrpjela (u Boki Kotorskoj, nastalo nasipanjem hridi i potapanjem jedrenjaka na tom mjestu) pored crkve iz sredine XV vijeka. Raskošni mermerni oltar je 1796. izradio djenovski kipar, A. Kapelano. Danas posjeduje bogatu riznicu, sa različitim eksponatima.
- 1630. Podmaine (prvi podatak o obnovljenom živopisu male crkve Uspenja Bogorodice, podignute u XV vijeku, za vrijeme Crnojevića). O Podmainama su se starali crnogorski mitropoliti. Vladika Danilo je tu boravio i umro 1735. godine.
- 1631. barokna Crkva Sv. Josipa, u Kotoru.
- 1633. rođen u Bajicama, Cetinje, pećki patrijarh, Arsenije III Čarnojević.
- 1633. iseljavanje u Istru, 6 pravoslavnih porodica (sa 22 clana) iz plemena Mrkojevića (kod Bara).
- 1633. "Minej" : prvo poznato prepisivačko djelo Trojičanin Gavrila (jeromonaha manastira Sv. Trojice, kod Pljevalja). Prepisao je "Sinaksar" (1642) "Psaltir" (1643) "Šestodnev Jovana Egzarha" (1649) "Hrišcansku topografiju Kozme Indikoplova" (1649) i "Vrhbreznički ljetopis" (1650).
- 1635. Đordje Blanco, nadbiskup barski, do 1644.
- 1636. Mardarije I, cetinjski mitropolit, rodom iz Lješanske nahije. Bio je iguman Cetinjskog manastira. Poslao izaslanstvo u Rim, tražeći kao najvažniji uslov za prihvatanje unije - godišnju platu u rangu katoličkog biskupa. Po svemu sudeći, 1647. je uklonjen sa mitropolitske pozicije.
- 1637. Pomorska škola u Kotoru.
- 1637. Stefan (od 1730. Sv. Stefan Piperski) rodom iz Župe Nikšićke, morački iguman i isposnik, po odobrenju Piperskog zbora, u Gornjim Crncima sagradio manju crkvu - ćeliju, posvećenu Rođenju Bogorodice (kasnije pri manastiru Ćelija Piperska).
- 1637. od strane Mlečana, kod Rose (Boka Kotorska) ustanovljene su dvije stalne straže od dvije naoružane barke - protiv gusara iz Ulcinja.
- 1638. osnovna škola u Perastu, neprekidno radila do 1883. godine.
- 1638. pregovori o prihvatanju unije, u Kotoru, izmedju crnogorskog mitropolita Mardarija I i papskog misionara Franja Leonardija. Ponovo su se sreli 1639. na Cetinju. Poslednji put mitropolit se u izvorima javlja 1649 (10. avgusta).
- 1639. crnogorski mitropolit Mardarije I otet je od Osmanlija (zatvoren do pocetka 1640. godine) kako bi neki Crnogorci bili primorani da vrate robu otetu od osmanskih podanika.
- 1639. oslikana kompozicija Stefana Vukanovića, kao ktitora Manastira Morače (1252). Četvrta po redu ktitorska kompozicija u fresko-tehnici je oslikana 1642. godine.
- 1640. Kotor, pod Mletačkom republikom, prestaje da kuje svoj novac.
- 1640. prihvatanje katoličanstva i izražavanja pokornosti papi, od strane crnogorskog mitropolita Mardarija I (u Mainama, pred papskim misonarom Franjom Leonardijem). Leonardi pregovara i sa peckim patrijarhom Pajsijem.
- 1641. (kao i 1642) Crnogorci odbijaju da plate harač, ali su u dogovoru sa skadarskim sandžak-begom (poslije njegove žalbe Porti) ipak pristali na 280 aspri godišnje, po svakoj haračkoj glavi.
- 1642. Franjo Leonardi, barski nadbiskup, do 1646 (odlukom pape Inocentija X). Bar nikada nije posjetio.
- 1643. smrt Kotoranina Marina Bolice (1603 - 1643) sveštenika, pjesnika, pisca, učitelja mladeži u Mlecima i profesora retorike na plemićkom zavodu na dvoru vojvode Frančeska I D' Este, u Modeni.
- 1644. Frano I, nadbiskup barski, do 1646.
- 1645. (16. septembar) Bitka ispod Pješivaca, u kojoj su Crnogorci i Grbljani porazili Turke skadarskog sandžak-bega (koji je pošao naplatiti dvogodišnji danak). Na osmanskoj strani je bilo oko 100 mrtvih.
- 1645. (oktobar) doseljavanje 15 porodica iz Crne Gore,u Kotor.
- 1645. Kandijski rat, nametnut veneciji od Turske, trajao je do 1669. godine.
- 1646. Josip Buonaldo, nadbiskup barski, do 1653.
- 1646. novi skadarski paša Ahmet, miri Crnogorce sa njihovim glavnim neprijateljima Podgoričanima, ali ne uspijeva da ih privuče na svoju stranu protiv Mlečana.
- 1647. Visarion, mitropolit cetinjski.
- 1647. Kotor , Grbalj i Luštica, pod vlašcu Mletačke republike.
- 1647. Majinjani i Pobori, pod Venecijom dobijaju privilegije slicne Paštrovskim. Iste su privilegije obećane i Grblju, koji je tražio da primi mletačku vlast.
- 1647. ustasnak Moračana protiv osmanske vlasti, u vrijeme vojvode Bogića.
- 1648. mitropolit Visarion Kolinović i devet crnogorskih glavara od Mletačke republike traže da se za guvernadura Crne Gore postavi mletački oficir iz Budve, Crmničanin Vuko Orlandić. Medjutim, potvrdjen je samo za guvernadura Paštrovića.
- 1648. (ljeto) podgorički Turci prodiru i pljačkaju po Crnoj Gori.
- 1648. (krajem) Mlečani su uspostavili prijateljske veze sa crnogorskim, hercegovačkim i dijelom brdskih plemena.
- 1648. (31. jula) smrt Vuka Mandušića, uskočkog kapetana iz Šibenika. Pogubljen od strane bega Vidimlića, iz Glamoča, kod kule Zečevo, zajedno sa Jovanom Šandićem (po pisanju Andrije Kačića Miošića). Vuk Mandušić je rođen je u Petrovom polju. Bio je uskočki kapetan (1648. godine se preselio u Šibenik ) i isticao upadima na osmansku teritoriju. Iz 1772.godine datira najstariji pisani izvor o crnogorskom Vuku Mandušiću (Orfelin) koji opisuje da je Mandušić sa Roganom predvodio Crnogorce. Po raznim predanjima on je: sa Kčeva (Selo Kuti -Milova Glavica) ili Velestova, a hajdukovao je po Dalmaciji. U Njegoševom Gorskom vijencu predstavljen je kao jedan od najvećih crnogorskih junaka.
- 1649. (januar) Napad na Bar. Dalmatinski uskoci u mletačkoj vojsci sa 1000 Crnogoraca, bez uspjeha napadaju na turski grad Bar. Od tada u Baru počinje nemilosrdno proganjanje katolika. Tri misionara su nabijena na kolac, a 1663. od 5000 katolika u gradu i okolini, ostalo ih je svega 2000 (u samom Baru nijedan, osim turske posluge).
Bedemi Starog Bara
- 1649. (krajem februara) pet crnogorskih nahija je potvrdilo odluku o prihvatanju vlasti Mletačke republike.
Galeon (XVII vijek)
By Furttenbach [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1649. osvajanje osmanskog Risna (grad sa utvrđenjem koje je potom srušeno) od strane mletačke flote, Peraštana i Crnogoraca.
- 1649. pokušaj Mlečana da osvoje Novi (general Đildas) završio se samo pljačkom i paljenjem okolnih sela.
- 1649. pad osmanskog Grahova. Pleme Nikšići napadaju i od Turaka zauzimaju Grahovo.
- 1649.
 zauzimanje Meduna od strane Kuča, do 1650.
- 1649. (10. avgusta) na Cetinje stiže 800 mletačkih vojniika (Grbljana, Pobora, Mainjana, Paštrovića i najamnika) kao i predstavnika brdskih plemena, sa kojima su Crnogorci duže vrijeme bili u neprijateljstvu. Tu, na zahtjev mletackog providura dolazi do pomirenja medju njima.
- 1649. napad skadarskog sandžak-bega Jusufbegovića na mletački logor u Ljeskopolju, u blizini rijeke Morače i današnje Podgorice (pogibija 100 mletačkih vojnika).
- 1649. (krajem) od strane jednog mletačkog povjerenika ubijen crnogorski svjetovni vladar, spahija Martin, koji je bio prebjegao Turcima.
- 1649. više uzastopnih sukoba starohercegovačkog plemena Nikšića sa Turcima. Poginuo knez Lale Milović sa 38 plemenika, dok je na osmanskoj strani stradalo oko 150 boraca. Na kraju je sklopljen mir sa Turcima i Ali-paši Čengicu predat traženi poklon.
- XVII v. (polovinom) prestanak sprovođenja devširme (danak u krvi) kao načina popunjavanja osmanske vojske, mladićima hrišćanske vjere, najčešće nasilnim putem. Sprovođena je uglavnom u evropskom dijelu Osmanskog carstva (Rumelija) još od vremena sultana Mehmeta (1413 – 1421).
- XVII v. (sredina) na Cetinju su se još uvijek mogle vidjeti ruševine dvora Ivana Crnojevića.
- 1650. "Vrhbreznicki ljetopis" (zapis) dijelo je Gavrila Trojičanina (monaha, istoriografa i prepisivača) iz Manastira Svete Trojice, na Vrhbreznici, kod Pljevalja(original se nalazi u Pragu).
- XVII v. (sredina) "Šudikovski pomenik" (iz istoimenog manastira u blizini Berana).
- 1650. Bjelopavlići (poznati po četovanju) od svih brdskih plemena su još uvijek pružali otpor Turcima, do 1651. godine, kada se njihovi predstavnici (sa glavarima ostalih brdskih plemena) pojavljuju u Skadru.
- 1650. osnovan Kolašin (od strane Ali-paše) po knjigama manastira Sv. Trojice, kod Pljevalja, kao osmansko vojno utvrdjenje na karavanskom putu Podgorica - Bijelo Polje.
- 1650. počinje veliki vijek ulcinjskog gusarstva. Pirati iz Ulcinja imaju primat na Jadranu, napadaju obale Italije i dospijevaju do Kvarnera i Istre. Ulcinj postaje veliki trg robova i mjesto za otkup (umjesto dotadašnjeg trga u Novom).
Don Krsto Ivanović
(1628 - 1688/89)
- 1650 (oko) "Anali" (Budve) Don Krsta Ivanovića (1628 - 1688/89) plemića, pravnika, istoričara i književika, iz Budve. Školovao se u Kotoru i Padovi (gdje je stekao tirulu doktora pravnih nauka). Oko 1650. za kratko se vratio u Budvu, gdje obavlja dužnost učitelja i kanonika. Piše tri knjige, danas djelimično sačuvanih "Anala" ("Anali di Budua") (istorije i etnologije budvanskog kraja) i prepisuje "Budvanski statut". Već 1655 (ili 1656)
odlazi za Veronu, pa u Veneciju, gdje se nastanjuje. Od 1663. do 1674. godine, piše više melodrama (sa uspjehom izvođenih u pozorištu) zbirku "Pjesme" (1675) i knjigu "Minerva za stolom" (1681). Njegovo rukopisno djelo u šest tomova "Istorija rata Svete Lige protiv Turaka" danas se čuva na Harvardu. Sahranjen je u Crkvi Svetog Mojsija, u Veneciji.
- XVII v. (druga polovina) naseljavanje plemena Šaranaca iz kolašinskog kraja u predio izmedju rijeke Tare, Sinjajevine i Durmitora (najprije na Rudnicama i Jelinoj gori).
- 1651. Mardarije II, crnogorski mitropolit, iz Korneta (Lješkopolje) do 1661. godine. Mada je na položaju bio u toku Kandijskog rata, nema podataka da je sa crnogorskim glavarima ucestvovao u razgovorima sa Mlecanima (providur u Kotoru).
- 1651. pohara Grblja od strane skadarskog sandžak-bega Jusufbegovića (zapaljeno 105 kuća i zaplijenjeno mnogo stoke). Paša se preko Cetinja vratio u Skadar.
- 1651. posljednje pominjanje jeromonaha Trojičanin Gavrila (poznatog prepisivaca ćirilskih knjiga) iz manastira Sv. Trojica, kod Pljevalja.
Nekadašnja Džamija Ali-paše,
u Kolašinu (1651)
- 1651. u osmanskom utvrđenju, u selu Kolašinu, podignuta vojna džamija
(zadužbina Ali-paše) kao kamena građevina, pokrivena šindrom. Godine 1736. uz džamiju je podignut i manji mektab. Porušena je 1887.godine .
- 1652. spaljivanje gusarskih fusta Ulcinjana, od strane Porte.
- 1653. Zbor u manastiru Đurdjevi stupovi (Budimlje) na kojem je odlučeno da mitropolit Pajsije pođe u pregovore u Rim.
- 1653. smrt mitropolita Pajsija i ukidanje Budimljanske mitropolije (od 1947. godine: Budimljansko-polimska eparhija, do 1956, pa ponovo obnovljena 2000).
- 1653. smrt Frana Bolice, kavaljera (viteza) od Svetog Marka, jednog od najutjecajnijih kotorskih patricija prve polovine XVII vijeka.
- 1653 (posle) Vicko Bolica, ogranak Grbičića (? - oko 1664) iz Kotora, kavaljer od Svetog Marka, papinski je opunomoćenik za katoličke misije u Albaniji. Djeluje u posredovanju između Mlečana, glavara crnogorskih i hercegovačkih plemena i Osmanlija. Osiguravao je i prenos državne pošte iz Mletaka u Carigrad.
Bio i guvernadur/nadintendant za pogranična područja sa Crnom Gorom.
- 1654. Marko II, nadbiskup barski, do 1656.
- 1654. (maj) Ali-paša Čengić vrši napad na Perast.
- 1654. (15. maj) Bitka za Perast. Grad odbija napad vojske Mehmed-age Rizvanagića i nikada nije bio pod vlašcu Osmanlija.
Mletački kapetan Perasta Krsto (Vickov) Visković (1612 – 1676) uspješno je organizovao odbranu grada. Bila je to najslavnija pobjeda Peraštana.
U XVII i prvoj polovini XVIII vijeka, Perast je bio jako pomorsko središte, sa dosta velikih brodova, u kojem je cvjetala kultura baroka ; na vrhuncu je ekonomskog poleta sredinom XVII vijeka (obuhvata 13 sela , a u gradu živi 300 porodica). Mletačkoj republici Perast čini znatne usluge u borbama sa Osmanlijama, a od nje dobija ekonomske povlastice,
naročito u pogledu trgovine. Peraštani (predstavnici dvanaest prvobitnih peraških bratstava) su bili čuvari zastave (gonofalone) na admiralskom brodu mornarice Mletačke republike.
 Perast
- 1654. (krajem jula) Mehmed-aga, iz Podgorice, sa 2000 ljudi, bez uspjeha napada Grbalj i Budvu. Demoralisane Osmanlije se preko Cetinja vraćaju u Podgoricu.
- 1655. Turska vojska, sa ljudima iz Podgorice, Žabljaka Crnojevića, Lješkopolja, Gruda , Klimenata, Pipera (pod Vukadinom Janjinom i Piletom Vujovićem) Bjelopavlića (pod Radosavom Đurovićem) i Bratonožića (pod Pejom Stanojevićem) napadaju na mletacku Boku, nanoseći veliku materijalnu štetu (u toku tri dana, ubijeno je 11 ljudi, zapaljeno 106 kuća i zaplijenjeno 633 grla krupne i sitne stoke). U ovom pohodu od brdskih plemena na turskoj strani nijesu učestvovali jedino Kuči i Vasojevići.
- XVII v. Hadži-Kalfa Mustafa, turski geograf koji je ostavio podatke o gradovima: Podgorici, Žabljaku, Cetinju, Ulcinju, Baru i Kotoru. Umro 1655/56. godine.
- 1656. prvi pomen Tunjomirskog manastira (Manastir Bijela) sa Crkvom Sv. Đorđa - u Drobnjacima (selo donja Bijela, kod Šavnika). Ovaj prvi pismeni pomen se vezuje za knjigu napisanu u manstiru 1656. godine, a koja se sada nalazi u Kijevu. Manastir je spaljen od Osmanlija 1702. godine (obnavljan od 1705 - 1735. od strane nastojatelja Maksima). Jedan kaludjer iz ovog manastira je vladici Petru II na Cetinje - odnio vijest o pogibiji Smail-age Čengića.
Sada je na mjestu stre Crkve - nova, koja je manja od prvobitne (građena je od septembra 1886. godine).
Po narodnom predanju, prvobitna crkva je iz XI vijeka i zadužbina je zetskog vladara Vladimira (kasniji Sveti Vladimir) i kneza Vulovića iz sela Bijele. Osnivanje manastira se dovodi u vezu sa spomenom na bitku protiv Bugara, do koje je došlo u ovom kraju, između 997. i 1002. godine.
- 1656. Petar Bogdani (1630 - 1689) administrator Barske nadbiskupije, do 1671. godine. Autor je "Družine proroka" (Cuneus Prophetarum) iz 1685. godine (Padova) prvog proznog originalnog književnog djela napisanog na albanskom jeziku.
- 1657. Crkva Sv. Luke, u Kotoru, po naredbi Mlečana (zbog velikog broja novopridošlih Grbljana) predata na korišćenje i pravoslavcima. Katolički oltar nije skidan, pa su do 1812 u njoj postojala oba, kada je (tokom francuske okupacije Kotora) katolički sklonjen.
 Crkva Svetog Luke, u Kotoru
- 1657. (proljece) Turci počinju vršiti opsadu mletačkog Kotora, u organizaciji novog skadarskog sandžak-bega Varlaca. U aprilu, oko 200 Turaka (pod ćehijom Varlac-pašom) bilo je stacionirano na Cetinjskom polju, radi izvidjanja prema Kotoru. Osmanska vojska je u tom vremenu bez kontrole bezobzirno pljačkala kuće po Cetinju i okolnim naseljima, sve dok se preko Brajića nije vratila za Skadar.
Tvrđava Sveti Ivan u Kotoru
Diego Delso [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1657. (30. juna) napad Turaka na mletacki Kotor. U njemu su od susjednih plemena učestvovali samo Crnogorci, a pripadnici nekih plemena činili mnoga nedjela po Boki. Po zlu je bio cuven Patarica, glavar knežina Komana i Mikulića. Kasnije , iz tog razloga će dolazak u Boku , radi trgovanja, biti dozvoljen samo Bjelicama, Pješivcima i Zalažanima, ali ne i ostalim Crnogorcima ; i Bokeljima je od tada bio zabranjen svaki kontakt sa Crnogorcima, osim navedenih plemena. To je bio jedini slučaj da su Crnogorci u Kandijskom ratu oružjem pomogli Turke. Pod uticajem Mlečana, mada sultanovi podanici, hercegovačka i brdska plemena nijesu učestvovala u napadu na Kotor. Nakon neuspješnih pokušaja osvajanja Kotora, Turci su se povukli. Pleme Nikšići je odbilo da učestvuje u napadu na Kotor i da daje namirnice turskoj vojsci - što ce potom platiti poharom od strane bosanskog paše i pogubljenjem nekoloko svojih knezova . Za osvetu, uz pomoc Bjelopavlića i Riđana, Nikšići će poslije ovoga napasti Osmanlije (prilikom njihovog napuštanja Nikšića) kojom prilikom je ubijeno 200 turskih vojnika.
- 1657. srušena Crkva Sv. Franja, u Kotoru, po nalogu Mlečana, zbog opasnosti od turskog napada. Crkva je bila podignuta od strane srpske kraljice Jelene Anžujske, 1288. godine.
- 1657. (avgust) početak većeg iseljavanja crnogorskih porodica u Istru (u nezdravom, pustom i raseljenom selu Peroju). Veliki broj kolonista se po dolasku razbolio i umro.
- 1657. generalni mletacki providur Antonio Bernardo, početkom novembra donosi terminaciju, kojom se oporezuje plijen hajduka stacioniranih na mletačkoj teritoriji.
- 1658. vojvoda Bratonožića, Pejo Stanojev (Balević) prima platu od Mletačke republike, kao vođa plemena u ratu sa Turcima.
- 1658. (februar) Ilika Drekalović, kučki vojvoda, na sastanku u Doljanima,
 ubio Džafer-agu Tujkovića, za što dobija nagradu od Mletačke republike.
- 1659. (jun) Vučeta Dupilo, dovodi u Peroj (Istra) 16 porodica iz crmničkog Dupila (koje je tada bilo pod osmanskom vlašću).
- 1659. Ruvim III Boljević (1625 - 1685) vladika crnogorski, do 1685. godine. Postoje pretpostavke da je mitropolit postao kasnije, 1662 ili 1673. Pobornik je mletačko - crnogorske ratne saradnje. Zalagao se da Mlečani prvo zauzmu Herceg Novi.
- 1660. (po popisu) oko 30 sela u Staroj Hercegovini priznaje vlast Mletačke republike. Ukupan broj doseljenih u Boku (iz Stare Hercegovine i Stare Crne Gore) te godine se popeo se na 1200 lica (do 1664. broj je porastao za još 300 ljudi).
- 1660. (4. decembar) po odobrenju Opšteg crnogorskog zbora, knezovi i glavari Crne Gore daju obavezu Mletačkoj republici da preko njihove teritorije manji turski odredi neće moci da prolaze i čine štetu po mletačkim teritorijama (kao i da će nadoknađivati štetu u takvim slučajevima). Ideja o prihvatanju mletačke vlasti od strane Crne Gore, pokazaće se kao iluzorna, obzirom na pravo stanje stvari.
- 1660. najmasovnija seoba Crnogoraca u Istru (30 porodica osnovalo selo Kavran).
 Tripo Kokolja
By Derivative work - Public domain, via Wikimedia Commons
- 1661 (28. februara) u Perastu rođen bafrokni slikar Tripo Kokolja. Najznačajnije djelo: dekoracija unutrašnjosti Crkve Gospe od Škripjela, na ostrvcetu kraj Perasta.
- 1661. (jun) sa dozvolom kotorskog providura, hajduci iz Perasta dovode u Napulj 120 robova.
- 1662. sagradjena Džamija Omerbašića, u Baru (danas Stari Bar). Neposredno uz džamiju je i Derviš-Hasanovo turbe.
Evlija Čelebija (1611 - 1682)
- 1662. osmanski putopisac Evlija Čelebija (Istambul, 1611 – Kairo, 1682) stigao iz Beograda u Skadar. Posjetio Podgoricu, Bar i Ulcinj. Godine 1664. iz Dubrovnika pošao za osmanski Herceg Novi i obišao Bokokotorski zaliv. Učestvovao u Suhrab Mehmed pašinom pohodu u okolinu Kotora i Perasta, kao i pohodu protiv plemena Pive i Nikšića. Zabilješke o tom boravku objavio
u opsežnom djelu "Hronika putovanja". Sebe je nazivao: Evlija Muhamed Zilli sin Dervišev (sejjahi alem) .
- 1662. Turci su u Kolašinu (po naredbi velikog vezira) pogubili 57 knezova iz plemena Stare Hercegovine ( Drobnjaka, Nikšića, Pive i Morače) zbog šurovanja sa Mlečanima i hercegovačkim hajducima. Ubijeni su na najsvirepije načine, nakon što su bili pozvani na sastanak sa hercegovačkim sandžak-begom. Neki su živi odrani pa nabijeni na kolac, a drugi su rasporene utrobe natjerani da hodaju do smrti.
- 1662. (krajem) Patarica, starješina crnogorskih knežina Komana i Mikulića, koji je na turskoj strani (prilikom napada na Kotor) u ropstvo odveo oko 1500 ljudi iz Boke - ubijen je od strane mletačkih ljudi, što je omogućilo ovim knežinama da predju na stranu Venecije (kao i ostale crnogorske knežine).
- 1663. (februar) Bejko-beg iz Skadra sa vojskom dolazi u Rijeku Crnojevića, a skadarski sandžak-beg u Cetinje, u sklopu priprema novog napada na Kotor (osmotravanje ceste radi prevoza topova i izvora pitke vode za osmansku vojsku).
- 1663. (jul) Muslimani iz crnogorskih knežina Komana i Mikulića, posebno se obavezuju Veneciji da neće napadati mletačku teritoriju.
- 1663. (novembra) pleme Klimenti izvršili pokolj Turaka, u Peci.
- 1664. od 1622. do 1664. godine, hajduci iz Boke su u Italiji prodali oko 1000 robova.
 Palata Zmajević, u Perastu (1664)
- 1664. Završena izgradnja Palate Zmajević, u Perastu (po natpisu na pročelju građevine) poznata i kao "Biskupija", jer su u njoj stolovala dva biskupa: Andrija i Vicko Zmajević. Ranija kuća Zmajevića (na obali) koja i danas postoji, ima na jednom zidu sačuvan porodični grb.
- 1665. podizanje Manastira Ostrog.
- 1666. Gusari iz Ulcinja dospijevaju do Kvarnera i napadaju Dugi otok (1667).
- 1667. pomen Akova (Bijelo Polje) u osmanskom dokumentu (1707. i 1717. kao osmanska tvrđavi Akova). Početkom XIX vijeka, varoš je bila opasana zidom.
- 1667. (6. aprila, oko 8 sati, ili u 14 casova po mletačkom racunanju) veliki zemljotres u Kotoru, uz mnogo žrtava (oko 200) uništene su crkve, zgrade i gradske zidine. Razorena su i sva naselja u Boki. Kod Perasta, školj sv. Đorđa postaje zajednička grobnica za 40 ljudi, koji su se zatekli u crkvi, na pogrebu ili misi. Teško je stradala i mletačka Budva. Bosanski paša dolazi u Herceg Novi, što izaziva veliku zabrinutost u Kotoru.
- 1667 (poslije) nova Providurova (kneževa) palata, u Kotoru.
Nalazi se na Trgu od oružja (prislonjena uz gradske bedeme, neposredno kraj glavnog ulaza u grad). Palata je 1788. godine pretvorena u kasarnu.
Predhodna je srušena u zemljotresu (1667) i nalazila se na trgu, pred Katedralom Svetog Tripuna (tom prilikom poginuo je providur Alvize Foskarini i članovi njegove porodice).
Providurova palata u Kotoru (1667)
podignuta uz gradske bedeme
- 1667. (poslije) Dogradnja Palate Pima, u Kotoru. Ova vlastelinska porodica se pominje još u prvoj polovini XIV vijeka. Palata je prepravljana i dograđivana od XIV - XVII vijeka.
- 1667. Sat-kula u Podgorici, podignuta za turske vladavine (od strane Hadži Hafiz-paše Osmanagića).
Crkva Sv. Franja "novog"
u Kotoru (poslije 1667) i sat-kula u Podgorici (1667)
- 1667 (poslije katastrofalnog zemljotresa) podignuta nova Crkva Svetog Franja ("Franjo novi") u Kotoru. Ranija crkva Sv. Franja bila je podignuta još 1288.godine, van tadašnjih gradskih zidina, a srušena je od Mlečana 1657 (zbog opasnosti od nadirućih Osmanlija). Poslednja misa u "Franju novom" je održana 1840. godine. Od tada, građevina propada.
1667. početak gradnje Crkve Svetog Mateja u Dobroti,
na temelju istoimenog srušenog hrama, iz 1298. godine
- 1667. Sat-kula (Sahat-kula Tora) u Novom, podignuta za turske vladavine (po naredbi sultana Mahmuda).
- 1667. pominje se davno sagradjeni kastel Svete Marije, u Budvi, kao glavno gradsko utvrđenje, danas zvano Citadela (hroničar Koleti, pišući o razornom zemljotresu i šteti na gradskom bedemu i kulama). Glavna tvrdjava je ime dobila po crkvi u njoj i manastiru Bogorodice "koji su na tom mjestu sagradili monasi grčkog obreda i tu obitavali".
- 1667. u manastiru Duljevo, u Paštrovićima (iznad Svetog Stefana) održan paštrovski Zbor i izabran manastirski tumač. Po predanju, manastir je nastao za vladavine Stefana Uroša IV Dušana.
- 1667. (poslije) Obnovljena Crkva Sv. Ivana, u Starom gradu (Budvi) nakon što je stradala u velikom zemljotresu. U njoj se nalazilo sjedište biskupije. Podizanje zvonika je dovršeno 1867. godine. Podignuta je na temeljima starije crkve, iz VII vijeka. Nakon velikog zemljotresa (1667) sagrađena je većina danas postojećih kuća u Budvi. Ostale građevine su iz XVIII i XIX vijeka.
- 1669. izvještaj kotorskog providura Đakoma Loredana, po kojem se ne može očekivati oružana pomoć Mlečanima od strane Crnogoraca "pošto su izmiješani sa Turcima (muslimanima) i obavezni su na pokornost njihovim komandantima, koji ih ćešce podvrgavaju velikom oporezivanju i drugim opterećenjima".
- 1669. (septembar) završetak Kandijskog rata, izmedju Mletačke republike i Turske. Mirovni sporazum će biti potpisan 1671. godine.
- 1669. Mlečani zabranjuju hajducima iz Boke da upadaju u Hercegovinu, pogotovu da napadaju trgovačke karavane.
- 1670 (oko) rodjen na Njegušima Niko (Nikola) Stjepanov (Šćepčev) kasniji Danilo, crnogorski vladika i vladar, od 1697 - 1735. godine.
- 1670. (25. Jula) Mlečani (generalni providur Lorenco Bernardo) naseljavaju hercegovacke hajduke u Risnu i okolini.
- 1670. (8. decembra) Bitka za Risan. Turci iz Hercegovine su, zajedno sa Crnogorcima (Katunjanima) sklonim četovanju, napali na mletacki Risan. Hercegovački hajduci i 50 Grbljana, koji su čuvali Risan, potisnuti su od nadmoćnijih snaga do same morske obale, ali su im u pomoć pritekli Peraštani i Mlečani sa galija. Mada su Crnogorci došli sa Turcima ( nadajući se dobrom plijenu) kada su Osmanlije počele da se povlače, prešli su na stranu Rišnjana, pa su Turci još teže poraženi. Poginulo je oko 50 Turaka, medju kojima i nekoliko uglednih aga. Dosta hajduka je bilo ranjeno, a manji broj je poginuo u ovom sukobu.
- 1671. po naredjenju Porte, Sulejman-paša je napao i uništio ulcinjsku gusarsku flotu u Valdanosu.
Risan
By Janusz Recław (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0-2.5-2.0-1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1671. (pocetkom) napad Turaka na hajdučki Risan je odbijen, uz teške gubitke. Da bi zbog hajduka izbjegli dalje sukobe sa Turcima, Mlečani su riješili da ih presele u Istru.
- 1671. potpisan mirovni ugovor između Mletačke republike i Osmanskog carstva (završetak petog Mletačko-otomanskog sukoba). Mlečani su već trajno izgubili ostrvo Krit (5. avgusta 1669) ali utrostručili posjede u Dalmaciji.
- 1671. (1. jun) nakon što su im Mlečani dali privilegije slične paštrovskim, hajduci će se naseliti u Puli. Ukrcani su sa porodicama (oko 600 ljudi) na četri mletačke galije i krenuli za Istru, gdje će ih desetkovati epidemija malarije (do septembra ih je umrlo 80). Do sredine oktobra, oko 70 hajduka sa porodicama, pobjeglo je iz Pule za Dalmaciju (dosta njih se moralo ponovo vratiti u Istru, gdje se nastavilo njihovo stradanje). U Istri ce 1673. biti samo 33 hajdučke porodice.
- 1671 - 1683. radovi na obnavljanju Katedrale Sv. Tripuna u Kotoru. Podizanje novih baroknih zvonika: romanički srušeni u zemljotresu iz 1667, kao i zapadna fasada.
- 1671. Crkva Svetog Marka u Perastu, nalazi se kod palate Smekija. Podigli su je Tripun (peraški kapetan, pukovnik i mletački guvernadur) i Matija Štukanović (pomorac, trgovc i gradski načelnik) iz kazade Perojevića, kao porodičnu zadužbinu. Najprije je Crkva bila podignuta u čast Bogorodice, Sv. Ante, Sv. Mateja i Sv. Marka. U njoj su , pored ostalih, sahranjeni i barski nadbiskup Matija (Juraj) Štukanović i rođaka Anđa, žena admirala Matije Zmajevića.
- 1671. Kula Redžepagića, u Plavu, sagradjena je od strane Hasan-bega Redžepagića.
- 1671. nadbiskup barski, Peraštanin Andrija Zmajević (Andrija III) do 1694. godine.
- 1672. Crnogorci napadaju mletačke Paštroviće, nanoseći im veliku štetu. Iste godine Crnogorci su napali mletačke Pobore i Maine, zato što su odbili da sa njima čiste turske solane u Grblju. Poslije kandijskog rata, Crnogorci su se često odavali četovanju : od njih su stradala mletačka i dubrovačka teritorija (poslije velikog zemljotresa, 1667. naročito Konavlje) a najviše turska zemlja.
- 1672. gusari iz Ulcinja pljačkaju okolinu Rijeke i Bakra.
- 1673. barski nadbiskup Andrija Zmajević na Cetinju posjećuje crnogorskog mitropolita, a pećki patrijarh Arsenije III Crnojević, u Perastu posjecuje Zmajevića
Sat kula u Ulcinju
By Matěj Baťha (own work / vlastní dílo) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1673. po misionaru Vartolomeju, u Kučima ima 300 katoličkih domova, kao i aktivna franjevacka misija.
- 1673. izgradnja većeg lazareta u Kotoru (sa sedam izolovanih prostorija , za 43 osobe).
- 1674. po naredjenju Porte, spaljeno je deset brodova ulcinjskih gusara, koji su stizali pljačkati po italijanskoj obali. I 1676. godine u Ulcinju su od strane Turaka paljene gusarske fuste, ali se nije prestajalo sa ovim zanimanjem. Ulcinjani su nastavili sa gusarenjem po Jadranskom moru, izlažući posebno Mlečane teškim napadima.
 
Manastir Morača. Detalj ikone "Sv. Luka": Apostol slika Bogorodicu (A. Vujičić 1672 - 1673)
- 1674. Nikola Bizanti sagradio aneks porodične palate (građevine sa početka XIV vijeka) u svom gradskom bloku (između Trga od oružja i Trga od brašna) u Kotoru.
- 1674 (nakon) smrt Ivana Bolice (ogranak Kokoljića) kotorskog doktora prava i vršioca raznih dužnosti u gradskoj upravi i vojsci (zapovjednik kotorske ratne galije). Bavio se pjesništvom (spjev "Il San Trifone", u 12 pjevanja).
- 1675. (ljeto) Bajo Pivljanin, sa porodicom prelazi iz Istre u Dalmaciju i nastanjuje se u Zadru.
- 1675. (do 1688) Fojnički grbovnik (iz Franjevačkog samostana, u Fojnici) kasnija dopuna i prepis izgubljenog originala, mada je autor naveo 1340. godinu, kao vrijeme kada je knjiga napisana.
- 1676.(proljeće) sukob plemena Nikšića sa Turcima, ali zbog plemenske podvojenosti, borba protiv osmanlija ne uzima širok zamah.
Šabetaj Cvi
By Briangotts at en.wikipedia [Public domain], from Wikimedia Commons
- 1676. (17. septembra) u Ulcinju, smrt Šabetaja Cvija (Shabbetai Tzvi, Sabbatai Sevi). Poslednji je lažni mesija, rođen je 1626. godine u Izmiru (Smirna) u trgovačkoj porodici bogatih sefardskih jevreja.
- 1678. Kapela Gospe od Rozarija, u Perastu (podigao je Andrija Zmajević)sa osmougaonim zvonikom.
- 1679. Crkva sv. Antuna, iznad Perasta (podignita od strane Mazarovića) sa samostanom za franjevce mletačke provincije.
- 1679. Jeronim Korner (1632 - 1690) mletački patricij - generalni je mletački providur Dalmacije, do 1682. kao i od 1686. do 1689. godine. Bio generalni zapovjednik mletačke vojske na grčkom frontu i uz dužda Frančeska Morosinija, najuspješniji je vojni zapovjednik u Morejskom ratu (1684 - 1699).
- 1683.(oko) bitka Banjana i Pivljana sa Turcima. Ovo je najveća pobjeda stohercegovačkih plemena nad Osmanlijama u XVII vijeku. Ako se može vjerovati izvoru, nastradalo je oko 2000 Turaka. Do sukoba je došlo zbog pretjeranih crkvenih dažbina, koje su zahtjevale Osmanlije.
- 1683. u Kotoru rođen Antun Bizanti, istoričar. Studirao u Padovi, gdje je i doktorirao. Sa Filipm Rićeputijem, pokretač je velike edicije "Illyricum sacrum". Pobornik naučnog metoda u istoriografiji i utvrđivanja: šta je u pojedinim djelima istorijsko, a šta legendarno.
- 1683. (12. septembar) nakon pohoda Turaka na Beč, saveznička austrijsko-poljska vojska ih je do nogu potukla.
- 1684. (23. februar) Grbljani na Zboru prihvataju vlast Mletačke republike.
- 1684. (11. marta) "Sveta liga", savez izmedju Svetog Rimskog Carstva, Mletačke republike i Poljsko-Litvanske unije (pridružilo im se Rusko carstvo, 1686)
u cilju suprostavljanja Osmanskom carstvu. Mletačko-turski sukob, iz iste godine, nakon što je Venecija pristupila Svetoj ligi - nazvan je Morejski rat (Moreja, na Peloponezu, gdje su na početku rata vođene najveće borbe). Manji dio Crne Gore pristupa Mlečanima, dok je veći (sa mitropolitom Ruvimom) suzdržan (zbog mletačke nepouzdanosti u Kandijskom ratu). 1684. u vezi saradnje većeg dijela Crne Gore i Venecije - crnogorski vladika Ruvim III Boljević je u Kotoru izrekao mišljenje: da se Crna Gora ne može dići protiv Turaka, ako se ne oslobodi Novi, kao ulaz u Boku, a sa njime i Risan, kako bi cijeli zaliv bio u jednim rukama.
Kasnije će Mlečani u ovom ratu izaći kao pobjednici, u Dalmaciji i Boki Kotorskoj. Značaj ovog rata je bilo veliko naseljavanje Dalmacije i Boke Kotorske od strane stanovništva iz Hercegovine. Boku su najprije naseljavali hercegovački i crnogorski hajduci, da bi sa uspjesima Venecije došlo do prave seobe iz unutrašnjosti. Ovih naseljavanja je bilo više nego što o tome ima sačuvanih dokumenata. Samo u okolini Herceg Novog je pri kraju rata bilo oko 6000 doseljenika iz Hercegovine. Od tada se počinje formirati jedinstveno stanovništvo Boke, poznato kao Bokelji.
- 1684. uvedeno zvanje vanrednog mletačkog providura u Kotoru (potčinjen odlukama generalnog providura u Zadru). Upravljao je Bokom Kotorskom, Paštrovićima, Budvom, Grbljem, Mainama, Poborima i Brajićima.
- 1684. Bajo Pivljanin (proslavljeni hajdučki harambasa iz Kandijskog rata) po ličnoj molbi biva upućen iz Dalmacije u Boku Kotorsku. Nikšići i Banjani izražavaju odanost Veneciji, ali vojvoda plemena Nikšića , Vukašin (zvani Brail) po mletačkim izvorima, oštro je napadao hajduke Baja Pivljanina, koji su napadali po Hercegovini, jer "Bajo se za kratko vidio, a zatim nestade, a mi sada podnosimo svako zlo".
- 1684. (maj) dvadeset i dvije crnogorske knežine polažu zakletvu vjernosti Veneciji, mada se cetinjski vladika Ruvim sa većinom Crnogoraca - držao rezervisano - sve do avgusta iste godine (uspješnog napada Mlečana na Herceg Novi). Iste godine, crnogorski svjetovni glavar, spahija Drago Nikoličić, prelazi u Boku, kao hajdučki harambaša.
- 1684. (31. maja) vojvoda Draško Popović, iz Ozrinića, šalje izvještaj mletačkom Senatu, o pristanku pograničnih crnogorskih plemena uz Republiku. Po povjerljivom mletačkom izvještaju iz 1712. godine, primao je platu od Republike.
- 1684 (avgust) Mletačka vojska, hajduci i Paštrovići - napadaju Herceg Novi. Spaljuju veći dio grada, osim tvrđave u kojoj se zatvorila turska posada . Svirepo su kaznili hrišćansko stanovništvo, koje je bilo uz Turke.
- 1684 (avgust) Nakon napada Republike na Herceg Novi, većina plemena iz Crne Gore stupa na stranu Mlečana. Pridružuju im se starohercegovačka plemena: Nikšići, Drobnjaci, Banjani i Pivljani.
- 1684. Peraštani se ističu u borbama za oslobodjenje Risna.
- 1684. masovno iseljavanje muslimana iz Risna, u Korjenić.
- 1685. Sulejman-paša Bušatlija postaje sandžak-beg od Skadra - do 1692. godine. Imao je razvijenu obavještajnu mrežu u Dubrovniku i području Bokokotorskog zaliva. Sabotiraće pokušaje crnogorskog mitropolita da uspostavi aktivnijuu saradnju sa Bokeljima, brdskim plemenima i Mletačkom republikom. 1685. Crnogorski vladika Ruvim III Boljević sa crnogorskim glavarima odbija poziv na dogovor, upućen od strane skadarskog Sulejman-paše ("ako hoće da su podanici carevi i njegovi"), uz prijetnju da će ga dobro zapamtiti ako ne dođu. Usijedio je odgovor vladike Ruvima: "Mi nijesmo ni carevi ni tvoji podanici, nego vjerni Hristovi vojnici, pa nećemo žaliti krvi da ostanemo slobodni, kao što smo i dosad bili, u ime boga i naših slavnih predaka." Nakon ovoga, po smrti vladike Ruvima III, ubrzo će usijediti uspješan napad skadarskog Sulejman-paše u pravcu Cetinja.
Bušatlijine vojne snage će 1685. ubiti čuvenog harambašu, Baja Pivljanina i prodrijeti u Cetinje. Sledeće godine, Sulejman-paša Bušatlija će napasti i mletačku, bedemima dobro branjenu Budvu, ali bez uspjeha. Dvije godine kasnije napada i Kuče, gdje će doživjeti dva poraza od ovog brdskog plemena (pomoć im pružili Piperi i albanski Klimenti). Bušatlijine snage će prodrijeti na Cetinje i 1692. godine i poharati Manastir Crnojevića (nakon njegovog urušavanja od eksplozije, koju su izazvali mletački vojnici) kada će i sam paša biti teško ranjen.
- 1685. (januar) smrt cetinjskog mitropolita Ruvima. Mislilo se da ga je otrovao plaćenik skadarskog Sulejman-paše Bušatlije.
- 1685. Visarion Borilović Bajica, mitropolit crnogorski, do 1692. godine. Obećao je kotorskom providuru Zenu nastavak oslanjanja na Veneciju, jer su se za to izjasnila i plemena: Nikšići, Banjani, Pivljani, Kuči (iako su dali Turcima taoce), Riđani, iako su primljeni u crnogorski Zbor tek 1748.
Umro je dva mjeseca prije rušenja Cetinjskog manastira.
- 1685. do proljeća su sva starohercegovačka plemena uz Veneciju.
- 1685. Plemena oko Podgorice nijesu mogla da pristupe Veneciji u ratu sa Osmanskim carstvom (Skadarski sandžak-beg, Sulejman-paša, od njih uzima taoce). Istovremeno, Sulejman-paša priprema napad na Crnu Goru, zbog njenog ulaska u rat na strani Venecije.
 
Grob Baja Pivljanina, na Cetinju (crtež arh. Dragiše S. Milutinovića, 1888. godine)
- 1685. (pocetak maja) Bitka na Vrtijeljci , smrt Baja Pivljanina. Pohara Cetinja i dijela Crne Gore. Prilikom napada Sulejman-paše na Crnu Goru, po zahtjevu Crnogoraca, Mlečani u pomoć šalju odred satavljen uglavnom od hajduka , Bokelja i Nikšića, pod komandom Baja Pivljanina. Na prilazu Cetinju (Vrtijeljka) hajduci doživljavaju težak poraz (neuvježbani za frontalni sukob, sami se nijesu mogli uspješno suprostaviti brojnijoj osmanskoj vojsci). Turci su odsjekli glavu Baja Pivljanina i poslali je u Stambol. U Carigradu su se slučajno baš tada zatekli dubrovački poklisari, kada je donesena Bajova glava i zabilježili da je to izazvalo veliko slavlje na Porti, pošto im je živi Bajo zadavao dosta briga. Bajo Pivljanin je sahranjen pred Vlaškom crkvom, na Cetinju, a na njegovo mjesto je došao harambaša Drago Nikoličić, bivši spahija Crne Gore.
Zahvaljujući neslozi Crnogoraca (velika međuplemenska kriza i medjusobni sukobi) koji se nijesu svi složno suprostavili napadaču - paša je bez otpora ušao na Cetinje. Tu se zadržao četri dana. Iz osvete je spalio Građane, Ljubotinj, Bjelice, Ugnje, Očiniće, Trnovo i Cetinje. Teško je oglobio Crnogorce, a manji dio crnogorskih knežina se pokorio Turcima, dajući taoce.
- 1685 (od sredine maja) Dio Crnogoraca je nakon davanja talaca i plaćanja poreza - prisilno mobilisan u tursku vojsku. Zadugo poslije Vrtijeljke, u Crnoj Gori je produbljivana plemenska kriza: inace nesložna crnogorska plemena, u budućim događajima ostajala su po strani. Vladika Visarion, ne gubeći vjeru u Veneciju, oštro je ukorio Crnogorce ,
tvrdeći da bi Turci bili poraženi, da su se sva plemena čvrsto i odlučno suprostavila napadaču. Tek dvije godine kasnije, Crnogorci će ponovo stati na stranu Venecije, prilikom oslobađanja Novog (Herceg Novog).
- 1686. (februar) Turci skadarskog Sulejman-paše vrše poharu mletačke kaštel Lastve, u Paštrovićima (mnogo je kuća spaljeno, a masline, loze i ostalo drveće sasječeno). Mada su od paše bili mobilisani da ucestvuju u ovom napadu, Kuči, Klimenti i Piperi su izbjegli da se pojave, zbog čega su Turci morali odustati od daljeg napada i vratiti se u Bar.
- 1686. knez Rade, iz Sotonića (Crmnica) uhvaćen od strane Mlečana i ubijen, zbog saradnje sa Sulejman-pašom.
- 1686. neuspješan napad Sulejman-paše na Budvu i Grbalj.
Neuspješan pokušaj osvajanja mletačke Budve (1686)
od strane skadarskog Sulejman-paše Bušatlije.
(Grafika Budve, iz 1690. godine)By Jacob Peeters, Public domain,
via Wikimedia Commons
- 1686. (kraj) novi kotorski providur, Batista Kalbo.
- 1687. Sulejman II (1642 - 1691) osmanski sultan, do 1691. godine.
- 1687. (oko) podignuta Džamija u Bijeloj, zadužbina Osman-age Ibrahimovića, kao i Cekića džamija (Gusinje).
- 1687. (pocetak marta) napad Turaka na pleme Nikšići i težak poraz Starohercegovaca (slijedilo je davanje talaca i velika novčana kontribucija).
 
Girolamo Cornaro (Jerolim Korner) 1632 – 1690. Dva puta generalni providur Dalmacije i Albanije.
- 1687. (3. septembra) Osvajanje Novog. Sa operativnom bazom na Hvaru, Mlečani sa 6000 vojnika (sa Bokeljima i dalmatinskim uskocima) 150 ratnih i trgovačkih brodova i 20 topova - pod komandom Jerolima Kornera (1632 - 1690) napadaju na Novi (nije imao osmansku flotu).
Kao saveznici, u napadu učestvuju i Crnogorci (među njima se pominju i Moračani, Ozrinići, Nikšići i Bjelopavlići). Međutim, Dubrovčani su olakšavali Turcima snabdijevanje Novoga iz Slanog: više im je odgovaralo da u Novom budu Turci ili ćesareva vojska - samo da nije Venecija, sa hajducima u okolini.
Poslije duge borbe, 30 septembra, grad i tvrđavu napušta oko 2200 ljudi (700 boraca) pa Mlečani i saveznici ulaze u Novi.
U borbama su se posebno istakli Crnogorci (čiji su gubici bili dva puta veći od mletačkih) i dalmatinski uskoci. Crnogorci su presreli i odbacili vojsku bosanskog vezira Husein Topal-paše (4000-5000 vojnika) koji je krenuo pomoći opsjednutom gradu. Od Bokelja, u borbama se ističu Peraštani sa 16 velikih brodova, a
Škaljari su kao znak posebne časti od Republike dobili štap sa srebrnom drškom (bacchetta).
- 1687 (septembar) deset dana po oslobođenju Novog od Turaka, Jerolim Korner (generalni providur Dalmacije i Albanije) izdaje dekret o osnivanju zemljišnog katastra (u ovom prvom katastru Herceg Novog, upisano je 1080 porodica).
- 1687. grad Novi je u rukama Mlečana, do 1797. godine (110 godina).
- 1687. Krstaš barjak (na bijelom platnu, sa crvenim krstom) u Crnoj Gori, prvi put se pominje u jednom dokumentu. Krajem XVIII vijeka krstaš barjak je alaj-barjak (glavni ratni barjak crnogorske vojske).
- 1687 (septembar) Novi napad skadarskog Sulejman-paše na Crnu Goru, zbog učešća dijela Crnogoraca na strani Mlečana u oslobađanju Novog. Borbe u Katunskoj nahiji, na prostoru
Cuca, Bjelica, Njeguša, Ćeklića i Zalaza. Turci su uz velike gubitke natjerani na povlačenje. Dvije uspješne borbe u 1687. godini (kod Novog i u Katunskoj nahiji) podići će moral crnogorskim plemenima.
- 1687. Ustanak protiv Turaka u Kučima i poraz velikog odreda Sulejman-paše,iz Skadra, od strane ovog plemena (pomognutog Brdjanima).
- 1687. masovno iseljavanje muslimana iz Novog (H. Novi) za Bosnu, kao i u Bar, Podgoricu, Nikšić i B. Polje.
- 1687.(poslije) Kula sv. Jeronima u Novom (podignuta u čast Jeronima Kornera, osvajača grada).
- XVII v. Citadela - tvrđava "na moru" u Novom, zidinama spojena sa donjim gradom, dograđena od strane Mlečana (danas samo ostaci, više u moru nego na kopnu).
- 1687. prestanak kovanja osmanskog novca - srebrne akče (aspre).
- 1687. (oktobar) pad turskog Grahovog polja pod Mlečane. Tamo su Nikšići i Banjani položili zakletvu vjernosti Mletačkoj republici.
- 1687. Grahovo. Početak naseljavanja Grahovog polja, od strane okolnih strohercegovačkih plemena - po ideji i preporuci Venecije (Mletačke Republike) koja je upravljala tim osvojenim područjem.
- 1687. Karavani za Risan. Nakon preuzimanja risanske skele i mletačkim osvajanjem zaleđa u Hercegovini, Mletačka republika je razbila privredno i geografsko jedinstvo Dubrovnika sa zaleđem - vezujući te oblasti za svoja tržišta u Boki. Najveći izvoznik i uvoznik na risanskoj skeli bila su hercegovačka plemena. Izvozili su : sir, suvo meso, a ređe kožu, vosak i vunu. Brdska plemena su takođe upućena na Risan, gdje su stizali brojni karavani (od 100 do 1000 konja).
Vezivanjem samo za Risan, narod Hercegovine, Crne Gore i Brda postaje privredno zavisan od Venecije. Ovaj karavanski put privlači mnoge pustolove i otimače. Pojedinci i hajducke družine, naročito Katunjani (odavno skloni četovanju) često vrše pljačke na ovom karavanskom putu. Zbog svojih napada na karavane, Katunjani dolaze u sukobe sa plemenom Nikšići.
- 1687. Španci iz Novog, podižu samostan u ovom mletačkom gradu.
Dužd Frančesko Morosini
- 1688. Frančesko Morosini (1619 - 1694) je venecijanski je dužd, do 1694. godine. Od 1656. godine bio generalni providur Kandije (Krita). Kao admiral ("capitano generale da mar" - od 1657) učestvovao u Kandijskom ratu (1645 – 1669) koji se završio osmanskom okupacijom Krita. Istakao se za vrijeme Morejskog rata (sedmog Mletačko-turskog rata: 1684 - 1699) pa je po zauzimanju Moreje (Peloponeza) nosio nadimak "Peloponeški". Za vrijeme njegove vladavine,
Crnogorci su na Zboru prihvatili vlast Mletačke republike (1688) upućujući poslanstvo u Veneciju. U četvrtoj godini njegove vladavine, mletačka vojska se, nakon hrabre odbrane Manastira na Cetinju - ponijela nečasno i nerazumno : po povlačenju iz hrama, ugovorenom sa Sulejman-pašom, minirala je srednjovjekovno zdanje Manastira Crnojevića, koje je u kasnijoj eksploziji uništeno.
- 1688. (mart) zauzimanje Meduna od strane Kuča. Tvrđavu su, prije povlačenja spalili, maja mjeseca.
- 1688.(16. februara) Bitka kod Grahova i poraz hercegovačkog alaj-bega.
- 1688. (kraj marta) Bitka u Kučima, koja je predstavljala veliku prekretnicu. Generalni mletački providur Kornar je poslije bitke kazao: "Zaista nije bilo krvavijeg dogadjaja u ovom ratu od ovoga, ni od većeg znacaja". Turska vojska Sulejman-paše (oko 7000 ljudi) ulogorena u Podgorici, spremala se za kazneni napad na Kuče. Ovo pleme, pod vojvodom Ivanom i ostalim glavarima, ne čekajuci , prvo ih napadne, osvojivši tvrdjavu Medun. Vojska Sulejman-paše je potom krenula, osvojila tvrdjavu i podgradje Medun,
nastavivši da goni narod i borce, koji su se povlacili u više planinske predjele. U zoru sledećeg dana, iznenadnim jurišem, nastaje rasulo otomanske vojske, a sam Sulejman-paša se jedva spasio bjekstvom. Poginulo je oko 1500 Turaka (zaplijenjeno 1000 pušaka, 200 konja, mnogo zastava i drugih trofeja). Zbog nastale gladi, mletački Senat je odmah pomogao Kuče sa 1000 dukata. Do kraja rata, Kuči su bili avangarda brdskih plemena i zaštitnici Crnogoraca i Mlečana. Smatra se da su Mlečani, nakon ove bitke, lako mogli zauzeti Crnu Goru i Brda.
Pečat cetinjskog vladike (1688)
Zastava Mletačke Republike
- 1688. Crnogorci se konačno opredjeljuju za Veneciju. Na Zboru donose odluke: o prihvatanju mletačke vlasti i zbacivanju turske i o opštem ustanku. Generalnom providuru šalju svoju delegaciju.
- 1688. Bitka na Krusima (u vrijeme održavanja crnogorskog Zbora) i odbijanje turskog napada iz pravca Podgorice. Osmanlije su potisnute su do Lješkopolja, uz gubitak 30 ljudi.
- 1688 – 1692. više pretećih pismenih upozorenja prvacima crnogorskih plemena, zbog prilaženja Mletačkoj Republici i poziva da mu izraze lojalnost dolaskom u Skadar.
>Pismo skadarskog Sulejman-paše Bušatlije cetinjskom vladici Visarionu Boriloviću Bajici
(maj 1688)
- 1688. veliko raseljavanje muslimanskog stanovništva iz područja plemenske zajednice Kuča.
Tvrđava Medun
- 1688. (kraj maja) Bitka u Kučima. Novi napad Turaka na ovo pleme (iz pravca: Podgorice, Kolašina i Plava) . Samo pleme je spalilo svoju tvrdjavu Medun i pretrpjelo velika materijalna razaranja. Uz teške gubitke, Osmanlije su potisnute do Podgorice.
- 1688. (na Uskrs ili Božić) zločin u Momišićima. U jednom od pohoda na pleme Kuče, vojska Sulejman-paše je prolaskom kroz Momišiće (iz osvete, zbog tada čestih poraza u Kučima) spalila Crkvu Sv. Georgija. Dvojica sveštenika i četrdeset đaka (mahom iz bratstva Popovića) živi su spaljeni u ovom hramu. Njihove kosti su iz Crkve Sv. Đorđa, pod Goricom (Podgorica) premještene u mjesto stradanja (Momišićku crkvu) 1936. godine.
 Konture prvobitnog izgleda Crkve Sv. Đorđa,
pod Goricom, u Podgorici ( XI - XII vijek)
prije dogradnje u XIX vijeku.
- 1688. (jun) prodor Turaka preko Lješanske nahije, zaustavljen je na Ozrinićima i napadaci odbaceni. Vladika Vasirion, sredinom juna, prvenstveno zbog plemenske podvojenosti, otvoreno zahtijeva od Mlečana da preuzmu Crnu Goru.
- XVII v. Crkva Sv. Đorđa, u Novom (Topla) sagrađena po zauzimanju grada od strane Mlečana.
- 1688 (novembar). Po nalogu Jerolima Kornera, generalnog providura Dalmacije i kotorskog vanrednog providura Kalba - Ivan Antun Bolica (1666 – 1706) organizatotor prenosa mletačke državne pošte u Carigrad, mletački kotorski guvernadur/naditendant pograničnog područja prema Crnoj Gori, zapažen sudionik Morejskog rata sa Turcima - upućen je sa jakom četom na Cetinje, kao "guvernadur plemena Crne Gore" (koja su pristala na vlast Mletačke Republike). Cilj je bilo povezivanje vojske Republike sa Crnogorcima i organizovanje zajedničke odbrane prema skadarskom Sulejman-paši. Od 1693. godine, biće papinski opunomoćenik za katoličke misije u Albaniji, Srbiji i Makedoniji. Bio nećak Ivana Bolice (Živo Grbičić, 1638 – 1704) takođe zapaženog sudionika Morejskog rata (1684 - 1699).
- 1688. početak velikog naseljavanja Hercegovaca u Boku Kotorsku. Najviše ce se porodica doseliti u okolinu Herceg Novog (iz Zubaca, Rudina, Korjenicć, Dubočanja i Trtebinja). Najprije su seobe vršene u grupama od pet do sto lica, vrlo rijetko do 500. Naseljavale su se hajdučke cete sa porodicama, kao i ostalo pravoslavno stanovništvo. U Perastu "starom hajdučkom gnijezdu", početkom 1686. je bilo 1800 doseljenika, koji su (preko harambaša, Miha Kolumbarića i Periše Mandića) tražili od Mlečana pomoć u hrani (žitu).
- 1688. crkva u Novom (danas Crkva Sv. Leopolda Mandića), podignuta je po naredbi Jeronima Kornera, godinu dana po osvajanju turskog grada od strane Mlečana.
- 1688. obnovljena Crkva Svetog Nikole, u Bijelom Polju.
- 1689. Grahovo je glavna mletačka baza u Hercegovini i vojno središte za ostala starohercegovačka plemena iz susjedstva. Sve do 1695. godine Mletačka republika će u Hercegovini držati značajnije vojne snage.
- 1689. Uz pomoć mletačkih odreda, Grahovljani su nakon napada na tursko utvrđenje Klobuk, došlo do Trebinja.
Ulica starog Ulcinja
By Bindicapriqi (Own work) [GFDL http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1689. u Ulcinju i okolini izgradjene su džamije: Ljamina džamija , 1689. i nešto kasnije, Gornjogradska džamija (Hadži Halil Skupija) iz 1693 (1510. bila katolička crkva, a 1878. vraćena prvobitnoj namjeni).
- 1689. mletačka agrarna reforma u Boki.
- 1689. (proljeće) izmirenje plemena Kuča sa skadarskim pašom, u cilju otvaranja turskog tržišta.
- 1689.(maj) Bjelopavlići i Piperi se u Kotoru, preko svojih glavara, zaklinju Mlečanima na vjernost.
- 1689. preko 80 starih hajdučkih porodica iz Hercegovine, naseljava se u Podima i Kutima (H. Novi), a 120 porodica graničara na Carinama - od Mlečana dobija zemlju u Boki (Drvenik i Sv. Stefan). Ostalim doseljenicima se iste godine, kao mjesta za stanovanje odredjuju : Mokrinje, Mojdež, Žlijebe, Prijevor i Brajkovina.
- 1689. začetak jedinstvenog stanovništva Boke Kororske - pod nazivom Bokelji.
- 1689. pohara Crmnice od strane Sulejman-paše (popaljena sela: Boljevići, Sotonici, trg, Orašac i Dupilo). U turskoj je vojsci bilo Kuča, Hota, Kastrata i Škrijelja, vezanih za otomansku vojnu službu davanjem taoca. U Dupilu je junački poginuo pop Milo sa 11 drugova.
Ulcinj, 1690. godine.Jacob Peeters, Public domain,
via Wikimedia Commons
- 1690. Pomorska škola u mletačkom Herceg Novom.
- 1690. hercegovački paša, Miralem Begović.
- 1690. (30. aprila, na Uskrs) Sukob izmedju Turaka i plemena Nikšići. Sa 3000 ljudi, u iznenadnom naletu,hercegovački paša Džin Alija je napao sela nikšićkog Gornjeg polja, zapalio deset kuća i ugrabio veliki plijen. U potjeri, koju su ubrzo organizovali Nikšići, Turci su teško poraženi. Ubijeno je 400 Turaka, a 50 zarobljeno. Samog Džin Aliju je zarobio knez Rade Vlastelinović i predao ga Mlečanima, u Kotor.Kneza je Duodo odlikovao zlatnom medaljom Republike, sa kolajnom.
- XVII vijek. Oslikana crkva sv. Petra i Pavla, u Nikšiću (do danas, dio fresaka u vizantijskom stilu - sačuvan je u oltaru). Od svog postanka, crkva je više puta dograđivana i renovirana. Podaci o njenoj gradnji nisu poznati.
- 1690. (maj) Osvajanje Ljubomira od strane Crnogoraca, hercegovackih hajduka i plemena Nikšića.
- 1690. Mlečani zatvaraju prolaz na Carinama, u cilju da se trgovina iz unutrašnjosti skrene u njihove ruke (Risan). To je bio težak udarac za Dubrovčane.
- 1690. (posle) nakon seobe Srba, etnička slika oblasti Metohije se mijenja. Porta na napuštenoj zemlji naseljava kolonizatore (Albance iz Malesije).
- 1691. privremeno oslobođenje Rijeke Crnojevića od strane Mlečana. Na zahtjev vladike Visariona zauzeto je ovo tursko uporište Mustafe Mehmedbegovića i spaljena njegova kuća, nakon što se ovaj povukao u Žabljak Crnojevića. Mlečni su se nakon toga povukli iz naselja.
- 1691. (26. maj) Bitka u Komanima. Zaustavljen turski prodor (podgorički kapetan, Mehmed-aga Premaković, sa 1500 ljudi) uz pomoc Ozrinića i Zagarčana.
- 1691. (jul) dvodnevna bitka izmedju Brđana i Turaka. Piperima i Bjelopavlićima su u pomoć pritekli pleme Nikšići i Crnogorci (sa po 150 ljudi) i Kući (sa 40 momaka). Turske snage (6000 ljudi) su na kraju razbijene i natjerane na povlačenje u Skadar. Ova je bitka značajna po tome što su uz Brđane učestvovali i Crnogorci, a sami Martinići su po prvi put izrazili odanost Mlečanima.
Zvonik Crkve Sv. Nikole, u Perastu
(podignut 1691)
By Gertjan R. (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1691. (novembar). Neuspješan napad na tursku Bileću, od strane Mlečana, Grahovljana i Nikšića.Ovom akcijom je završeno jednogodišnje ratovanje Mlečana po Hercegovini.
- XVII vijek (kraj) palata Šestokrilović, u Perastu. Na oštećenom natpisu je 1691. godina, a grb porodice nad balkonom.
- 1691. podignut zvonik za Crkvu Sv. Nikole, u Perastu, visok 55 m, po nacrtu mletačkog arhitekte Giuzeppe Beatija. Za gradnju je utrošeno 50000 dukata.
- 1692. (ljeto) novi srpski patrijarh, Grk Kalinik, postavljen od sultana, prilikom posjete Bosni, radi na smirivanju Hercegovaca, ali mu to ne polazi za rukom, jer ga srpski narod smatra uljezom i sultanovim čovjekom (hercegovački vladika Gerasim Popović, u pismu kotorskom providuru Ericu:"...Mi ga smatramo većim Turcinom od Turcina...On nije izabran od crkve, osim od njenog lošeg dijela").
- 1692. smrt crnogorskog vladike Visariona Borilovića.
- 1692. prvi pomen Lješanske nahije, od strane Mlečana (Nikola Erico).
- 1692. (25. septembar) upad Sulejman-paše na Cetinje, pokoravanje dijela Katunske nahije i mletačko rušenje Manastira Crnojevića. Paša je sa svojom skadarskom vojskom (kao i Kučima i Klimentima) napao mletačku Crnu Goru preko Lješanske i Crmnicke nahije (čije se stanovništvo žestoko opiralo nekoliko časova). Na kraju su i oni (uslovljeni taocima) bili primorani da se pridruže Turcima
u napadu na Cetinje. Pored priprema Mlečana, za sve borce nije bilo dovoljno municije za odbranu ovog mjesta, pa su Crnogorci napustili položaj u polju, a mletacki se vojnici (kapetan sa trideset italijana) zabarikadirali u Manastiru. U teškim vremenskim uslovima (zbog obilnih padavina) hrabro su odolijevali žestokim napadima snaga skadarskog Sulejman-paše (kome je sledećeg dana u pomoć stigao i sin Bega, sa 4000 vojnika). Po izveštaju
Mlečana, Turske snage su brojale 12000 vojnika, a u napadima su izgubili oko 500. Nakon gubitka manastirske stražarske kule, zbog izostanka očekivane pomoći, nestanka municije i ovlaženih fitilja na minama za bacanje (kojima su se do tada uspješno branili) opkoljeni mnogo nadmoćnijim neprijateljem, branioci su prihvatili predaju Manastira, uz časne uslove iz pisma skadarskog Sulejman-paše: nesmetano su se povukli sa Cetinja i omogućen im je prolaz prema Kotoru.
Međutim, prije napuštanja hrama, mletački vojnici su se, nakon hrabre odbrane Manastira na Cetinju - ponijeli neviteški i nerazumno : postavljanjem mina u manastirsko zdanje. Kasnijom eksplozijom uništeno je skoro dvije trećine Manastira. Skadarski paša je povređen u ruku, ali je stradalo mnogo njegovih vojnika (po nekim izvještajima: 300 - 350) kao i "skoro svi oni sa najvišim činovima sa njegovog dvora ..." Kada su neki od Osmanlija iz osvete počeli skidati
manasirski olovni krov, usprotivili su se hrišćani u turskoj vojsci. Tako je srušen Manastir Crnojevica, najveća narodna svetinja i centar kulturnog i političkog života Crne Gore i Brda. Sulejman-paša nije vršio nikakvo nasilje nad narodom. Poslije nekoliko dana se povukao iz Crne Gore, nakon što je uzeo taoce iz Cetinja, Ozrinića, Rijeke i drugih mjesta. Mlečani su se uskoro pomirili sa činjenicom da njihovi odredi u Crnoj Gori više nemaju šta da traže.
- 1693. (mart) zbor plemenskih glavara Katunske nahije, u Ćeklićima. Dogovor da se ostane uz Veneciju i odbije plaćanje haraca Turcima.
- 1693. (septembar) trgovački ugovor izmedju Mlečana i Katunjana.
- 1693. kriza Skadarskog sandžakata i pobuna protiv Sulejman-paše, u Podgorici.
- 1693. poziv plemena Kuča, da Mlečani dođu kao saveznici i finansiraju izgradnju kule na Medunskoj Ćafi. Predaja taoca Mlečanima.
- 1693. sagrađena Crkva Sv. Preobraženja, u Svetom Stefanu.
- 1694. Palata Bujovića, u Perastu.
- 1694. katolička Crkva Sv. Duha, u Kotoru.
- 1694. mletački providur u Kotoru, Marcelo.
- 1694. (sredina maja) na Zboru izabran novi crnogorski vladika Savatije (ne samo kao duhovnog vodju, već i prvu licnost u zemlji). Narod i svještenstvo Crne Gore, nijesu priznavali novog pećkog patrijarha, Grka Kalinika.
- 1694. zauzimanje Trebinja, od strane mletačke vojske pod komandom Bokelja Burovića.
- 1694. (31. avgusta) osvajanje tvrdjave Klobuk, od strane Mlečana, pod komandom Trifuna Štukanovića, iz Perasta.
- 1694. (početak aprila) sukob Katunjana i starohercegovačkog plemena Nikšići (zbog pljačkanja risanskih karavana od strane Crnogoraca) uzima velike razmjere - pa je spor, zauzimanjem Mlečana riješen na umirnom sudu (uz predvidjanje plaćanja kazne za otimačinu, koju je svako pleme dužno predati u iznosu od 500 dukata).
- 1695. (početak) napad kolašinskih Turaka na pleme Drobnjak i posredovanje kotorskog providura Marcela za ujedinjenje starohercegovačkih plemena, radi zajedničkog otpora prilikom napada Osmanlija.
- XVII v. (kraj) izgradjena čvrsta plemenska organizacija u Pivi, sa vojvodom na čelu.
- 1695. mletački napad na Ljubinje, od strane hercegovačkih hajduka, Rišnjana i ostalih Bokelja, pod komandom Ivana Burovića. Okolna sela su popaljena i ugrabljen veliki plijen u stoci.
- 1695 (29. jun) mletačka vlast priznala humsko vladičanstvo Savatiju Ljubibratiću i dodijelila mu zemlju na Toploj (H. Novi) nakon rušenja Manastira Tvrdoš, kod Trebinja. Kao vladika pravoslavaca u ovom dijelu Boke i Dalmacije, vršio vlast do smrti (1716).
- XVII v. (krajem) džeferdar (dževerdar) kao pojam korišten za svaku bogato ukrašenu dugu pušku kremenjaču. Pored drugih mjesta, ovako ukrašene puške su izradjivane u Risnu, Kotoru i Herceg Novom.
- 1695. zbog nastavljenih napada Katunjana (Velestovaca i Mrkovljana) na risanske karavane, Mlečani u Kotoru organizuju sastanak sa glavarima niz Ozrinića, Bjelica, Cuca, Cetinja i Njeguša.
- 1696. Marko III Đorga, nadbiskup barski, do 1700.
- 1696. u Baru postoji svega pet plemićkih porodica. Ostale su se islamizirale ili se preselile na posjede Mletačke republike. Početkom XV vijeka postojale su 54 patricijske porodice , sa oko 400 članova.
 Stara kapija u gradu Baru
- 1696. (avgust) napad Mlečana na gusarski Ulcinj. Najviše je stradalo nedužno stanovništvo u podgradju, utvrđenje znatno oštećeno , dosta kuća srušeno, a okolina grada opljačkana. Nije uhvaćen nijedan gusar, a Mlečani su imali 50 poginulih vojnika, dok je oko 100 bilo ranjeno.
|
|
Sadašnji izgled crkve sv. Petra i Pavla u Nikšiću (u blizini kasnije izgrađene Saborne crkve) nakon što je više puta dograđivana i renovirana. Oslikana je u XVII vijeku. Po nekim mišljenjima, najstariji djelovi crkve potiču iz XII vijeka, ali podaci o njenoj izgradnji nijesu poznati.
